Dansen in een mijnenveld

Ik heb al veel schreven over mijn kinderwens, het onvervuld blijven daarvan, wat het met me doet, hoe ik ermee omga, de inzichten die ik ervan gekregen heb en levenslessen die ik ervan geleerd heb. Één van die inzichten – waarover ik nog niet eerder geschreven heb – is dat ongewenste kinderloosheid niet alleen iets is wat een stel of een persoon overkomt, maar een hele familie of sociale omgeving. Ik kwam daar onder meer achter doordat sommige mensen zichzelf – tot mijn schrik – dachten te herkennen in en/of persoonlijk aangesproken voelden door dingen die ik schreef in een eerdere blogpost over hoe het is als je geen kinderen krijgt, maar mensen in je omgeving wel. Het is logisch dat je er als stel of persoon verdriet van hebt als je ongewild kinderloos bent, maar waar ik niet bij stilstond is dat het de omgeving van het stel – de mensen die om hen geven – ook verdriet doet. En tot zover is het nog overzichtelijk, maar wat het ingewikkeld maakt is dat het verdriet en het gemis allerlei gevoeligheden met zich meebrengen.

Onderhuids

Mensen die ongewenst kinderloos zijn kunnen het bijvoorbeeld heel moeilijk vinden om op kraamvisite te gaan, omdat dat hen confronteert met hun eigen gemis. Maar de kersverse ouders kunnen zich weer gekwetst voelen als het kinderloze stel niet op kraamvisite komt, omdat ze de vreugde over de geboorte van hun kind willen delen en zich daarin dan niet gekend voelen. Onderhuids kunnen er zo allerlei irritaties en gekwetstheden ontstaan, die de relatie op scherp zetten. Dit is maar een simpel illustratief voorbeeld. Mijn eigen ervaringen op dit gebied kan ik hier niet delen, omdat ik dan dingen zou zeggen waardoor anderen zich gekwetst zouden voelen.

Als er in een familie zoiets ingrijpends plaatsvindt als ongewenste kinderloosheid (en bij alle andere ingrijpende gebeurtenissen in welk sociale verband dan ook) is het van levensbelang dat de gevoelens die dat los maakt, bespreekbaar worden gemaakt. Als de onderhuidse irritaties en gekwetstheden uit het voorbeeld niet bespreekbaar gemaakt worden, zullen ze met elke nieuw voorval groeien. De omgeving kan bijvoorbeeld op verschillende manieren rekening proberen te houden met (het verdriet van) het ongewild kinderloze stel en zich genoodzaakt voelen om zich in allerlei bochten te wringen om hen te ontzien, terwijl het stel zich hier helemaal niet van bewust is, omdat ze juist hele andere (onuitgesproken) behoeften hebben, wat, als er niet over gepraat wordt, kan leiden tot wederzijds onbegrip. Op die manier verandert de relatie langzaam maar zeker in een mijnenveld: je hoeft maar één verkeerde stap te zetten en de hele boel ontploft, met alle gevolgen van dien.

Open communicatie

Ik ben doordrongen geraakt van het belang van dingen bespreekbaar maken en open communicatie, vooral over gevoeligheden. Ik ben ervan overtuigd dat open communicatie één van de belangrijkste dingen in een relatie is, belangrijker nog dan de onderlinge harmonie. Ik denk dat echte harmonie niet kan bestaan zonder open communicatie. Ik denk dat het heel gezond is als ‘negatieve’ gevoelens mogen worden geuit, ruziemaken toegestaan is en moeilijke dingen bespreekbaar mogen worden gemaakt.

Als de open communicatie sneuvelt omwille van de harmonie, krijg je volgens mij een soort schijnharmonie, een idyllisch uitziend mijnenveld: het gras is er groen, de lucht is blauw, je kun er vogels horen fluiten en de bloemen ruiken heerlijk, je kunt er naar prachtige zonsondergangen kijken; het ziet er aan de buitenkant mooi en gezellig uit, maar je kunt niet van de gebaande paden af, dat is levensgevaarlijk! Je kunt niet te volle genieten van al dat moois, je moet steeds op je hoede zijn, want onder de oppervlakte broeit er van alles; pas op dat je niets verkeerds zegt of doet, want anders… BOEM!! Volgens mij doen we er verstandiger aan om onze energie te gebruiken om de mijnen op te ruimen in plaats van ons leven en onze relaties er omheen te manoeuvreren.

Explosieven opruimingsdienst

Door middel van open communicatie de mijnen onschadelijk kunnen maken is niet gemakkelijk. Het vraagt van ons dat we bereid zijn om geconfronteerd te worden met onszelf, niet bang te zijn voor conflicten, durven eerlijk te zijn over wat we denken en voelen en om echt te luisteren naar de ander. Dat kan uitermate pijnlijk zijn; vermogen tot empathie en het geven en ontvangen van feedback zijn onmisbaar. Bommen opruimen is heel gevaarlijk, bij het onschadelijk maken van een bom gaat de explosieven opruimingsdienst uiterst voorzichtig te werk. Open communicatie is dan ook geen vrijbrief om je maar ongeremd te laten gaan en ongenuanceerd te uiten wat je op je lever hebt.

Sommige bommen kunnen ontmanteld worden door het juiste kabeltje door te knippen: het uitpraten om een ontploffing te voorkomen. Maar sommige bommen kunnen alleen onschadelijk gemaakt worden door ze alsnog tot ontploffing te brengen. In dat geval wordt de bom eerst heel voorzichtig uitgegraven en vervoerd naar een afgelegen plaats waar hij tot ontploffing kan worden gebracht zonder schade te veroorzaken.

Dat doen me denken aan het contact met lotgenoten. Ik heb er lange tijd voor geschuwd om contact te zoeken met lotgenoten, omdat ik dacht dat dat maar zielig was. Ik dacht dat een lotgenotengroep een clubje zielige mensen was dat met elkaar praat over hoe zielig ze zijn. Het moest zo zijn dat ik in een periode dat mijn onvervulde kinderwens me hoog zat via via op een website van en voor ongewenst kinderlozen terecht kwam.

Verademing

Nieuwsgierig besloot ik me aan te sluiten bij de lotgenotenfacebookgroep – als het niets was kon ik er ook gewoon zo weer uit. Maar tot mijn verrassing bleek het contact met lotgenoten juist heel opbouwend te zijn. Het was een verademing. Ik had eindelijk een plek gevonden waar ik vrijuit kon spreken over gevoelens die ik omwille van de gevoelens van anderen niet of beperkt elders kon uiten; een plek waar er mensen waren die die gevoelens herkenden en begrepen.

De verbinding met lotgenoten is heel anders dan die met familieleden, met familieleden heb je een bloedband, met lotgenoten is het de gedeelde ervaring die je bindt. In vergelijking met familie is er tussen lotgenoten een zekere afstand, ze staan er in zekere zin buiten en zullen zich daardoor minder snel gekwetst voelen door jouw emoties; die minder persoonlijk opvatten. Het komt minder dichtbij, dat wil zeggen, het komt op een andere manier dichtbij. Doordat lotgenoten eenzelfde ervaring hebben, kunnen ze juist heel goed begrip hebben voor elkaars gevoelens en gedachten met betrekking tot die ervaring.

De lotgenotengroep bleek zo voor mij een plek te zijn waar ik mijn oude bommen tot ontploffing kon laten komen zonder de relaties met mijn familie en vrienden te beschadigen. Een plek waar ik een luisterend oor vond en ook kon zijn voor anderen. Een klankbord en soms een opmaat naar dat moeilijke gesprek met een vriend of familielid dat je niet (langer) uit de weg kunt of wilt gaan; om je dansschoenen aan te trekken en het mijnenveld door te dansen.

Uitgelichte afbeelding: Jonas Hutfilter via Unsplash